Binnenkort worden we aangesloten op het glasvezelnetwerk. Hoera! Eindelijk supersnel internet. Niet meer 4 minuten wachten voor je een filmpje van 20 seconden op Facebook hebt gezet… Hoor wie het zegt, degene die toen het computertijdperk net begon er niets van moest weten. Knopjesangst. Een beetje gekomen omdat mijn eerste kennismaking met computers nou niet echt fantastisch verliep. Het was op de detailhandelschool in Leeuwarden. Met zijn tweeën moest je achter een computer werken om iets van bedrijfsadministratie te doen. Je zette de computer aan, na 10 minuten liep hij vast, de docent was vervolgens 40 minuten bezig om alle vastgelopen apparaten weer op te starten en vervolgens ging de bel. De tijd waarin we zaten te wachten besteedde ik nogal eens aan het schrijven van een brief aan mijn vriendin op de Veluwe.
In mijn jeugd communiceerde je met vriendinnen op afstand, door middel van brieven. Telefoon kon ook, maar daar zat je dan ongemakkelijk op de trap in de gang, terwijl je ouders mee konden luisteren… Ergens op zolder staat ook nog een doos vol luchtpostbrieven, geschreven naar en gekregen van mijn vriend, nu mijn man als hij op zee zat. Stelde ik daarin een vraag, dan kon het zomaar 6 weken duren voor ik antwoord had. Was het heel dringend, dan konden we faxen, zoals bijvoorbeeld die keer dat het huis waar we nu wonen te koop kwam en ik toch wel even toestemming wou hebben voor ik het kocht. Met dat alles in je achterhoofd klagen dat een filmpje verzenden vier minuten duurt? Hoe verwend kunnen we zijn met de communicatiemogelijkheden van nu? Nee, dan vroeger…
De eerste vaste postverbinding met Terschelling ontstond in 1805. Eerder in 1778 was Vlieland al aangesloten op de postverbinding die van Den Helder naar Texel ging en vervolgens naar de Texelse rede. Met bootjes werd de post over het water gebracht, naar en van de eilanden en naar en van de schepen op de rede. Vooral die schepen waren er de oorzaak van dat men probeerde een vaste postverbinding te realiseren. In 1731 waren er maar liefst 64 Terschellinger schippers bij de VOC. De brieven van deze schepen wisten hun weg naar het eiland wel te vinden, lagen ze op de reden, dan gebeurde dit via eilander bootjes of loodsen. In 1805 kreeg Terschelling een vaste postverbinding, via Vlieland. ‘Loodsman’ Jan Iemkes Klijn werd provisioneel postschipper. De post werd gebracht en afgehaald via een ‘brievenkist’, die door de Vlielander postcommies A. Blom (een voorvader van ondergetekende) op het Oostelijk deel van Vlieland neergezet was. Een Vlielander ‘loper’ zorgde voor de post van en naar de kist.
Het postvervoer via Vlieland ging twee keer over van vader op zoon. Na het overlijden van Jan Iemkes Klijn, kwam in 1814 Iemke Jans Klijn. Hij ontving daarvoor F 1200,- per jaar, maar moest daarvan volgens contract F 200,- afstaan aan zijn moeder, zolang zij leefde. Iemkes zoon Willem werd in 1850 mede-aannemer, maar moest het in 1851 al alleen doen, omdat zijn vader overleed. In 1875 kreeg hij promotie en mocht als kapitein en ‘conducteur der briefmalen’ varen op stoomboot “Koophandel” van F.C, Schol, die een vaste dienst begon op Harlingen. Vanaf dat moment leek het gedaan met de verbinding via Vlieland. Niets was minder waar. Binnen een jaar verging de “Koophandel” in de Vliesloot, waarop Klijn, die blijkbaar niet aan boord zat, of het had overleefd, weer verder ging als postschipper en de dienst via Vlieland opnieuw in gebruik werd genomen.
Behalve Klijn, vervoerde er in die tijd nog iemand post, namelijk Tjerk Berends de Haan. Met de botter TS14 vervoerde hij post uit Harlingen en post die richting Harlingen moest. Deze brieven werden opgehaald en afgegeven op de ‘Klaringsschuit’, de boot van de douane die op de rede van Vlieland lag. Behalve postvervoerder was Tjerk de Haan ook redder. De Tjerk de Haanstraat herinnert nog aan hem. Ook voor hem stopte het postvervoer voor een jaar, toen de “Koophandel” in de vaart kwam.
Op 1 juli 1883 begon A.D. zur Mühlen met de stoomboot “Terschelling” een dagelijkse veerdienst op Harlingen. Kapitein was opnieuw W.I. Klijn, terwijl zijn zoon Jan vanaf Vlieland voer met een zeilschuit. Beide schepen maakten tussenstops bij de “Uitlegger”, het loodsstation, en bij het klaringsvaartuig, van de douane om brieven af te geven of op te halen. Passagiers van de “Terschelling” die naar Vlieland moesten of van Vlieland naar Harlingen, moesten op zee overstappen van het ene op het andere scheepje. Was het heel slecht weer, dan verviel deze mogelijkheid. Toen het personenvervoer meer op gang kwam, werd de zeilschuit vervangen door het m.s. “Vlieland”.
In 1907 nam rederij “Alkmaar Packet” de dienst tussen Harlingen en Terschelling over. Eerst twee maanden met de radarboot “Ada van Holland”, die voorheen de dienst Den Helder-Texel deed, daarna kwam de “Minister Kraus”. Daarmee was een eind gekomen aan het onzekere postvervoer over zee in die tijd. In 1923 wordt de N.V. Terschellinger Stoomboot Mij. en daarmee ook de “Minister Kraus” overgenomen door Rederij Doeksen. Ook werd de “Prinses Juliana” ingezet en op Vlieland bleef de “Vlieland” varen. Tijdens de zomermaanden werd er al twee keer per dag gevaren, ook met sleepboot de “Holland”. Pas in 1966 voeren de schepen van Doeksen het jaar rond, twee keer per dag.
Na het schrijven van dit artikel werd me gelijk duidelijk waarom oudere Terschellingers het in mijn jeugd altijd over de ‘postboot’ hadden, in plaats over de veerboot. Die post was voor hun veel belangrijker dan die paar passagiers die van de boot afkwamen. Het was hun contact met de buitenwereld. Omdat er zoveel te vertellen is over communicatie heb ik besloten het in drieën te delen. Voor het volgende deel moeten de lezers dus even geduld hebben. Maar geduld hebben voor je iets lezen kan past uitstekend bij het verhaal over communicatie vroeger. Dan zal ik dit nu snel naar mijn collega verzenden, zodat die het op Facebook en op de website kan plaatsen. Dat zoiets zo snel kan hadden onze voorouders nooit geloofd!
Tekst: Nienke Meijvogel-Blom
Bron: De Post-, Telegraaf- en Telefoonhistorie van het eiland Terschelling / Auteur: Nan Huijsman
Foto: Fotograaf onbekend; bent of kent u de maker van deze foto, laat het ons dan weten.