Het was in augustus 1883 dat schilder Anthon van Rappard, officieel zelfs Anthon Gerard Alexander, ridder van Rappard, voor het eerst voet aan land zette op Terschelling. Misschien had hij in de krant gelezen dat vanaf 1 juli van dat jaar stoomboot ‘Terschelling’ een dagelijkse verbinding onderhield tussen Harlingen en het eiland. Van Rappard, die op 14 mei 1858 te Zeist geboren was, leefde een beetje als een schilderende nomade. Hij woonde o.a. in Brussel, Utrecht, Santpoort, Parijs en Amsterdam. In deze laatste stad volgde hij een studie aan de Rijksacademie. Ook het ongerepte Drenthe bezocht hij diverse malen, maar hij ging die dag in augustus voor het eerst richting Terschelling. Het zou niet bij die ene keer blijven, ook het jaar daarop reisde hij in de nazomer naar het eiland af. Hij verbleef alle keren in logement ‘’t Scheepje’, in de huidige Commandeurstraat.
Er zijn verschillende werken van hem van het eiland bewaard gebleven, waarvan er 14 in 1974 deel uit maakten van een tentoonstelling in het Van Gogh museum. Dat het Van Gogh museum werk van Van Rappard exposeerde was geen toeval. Vincent van Gogh en Anthon van Rappard waren goede vrienden. Zij werden in 1880 door Vincents broer Theo, die kunsthandelaar was, aan elkaar voorgesteld.
Van Rappard zou misschien in vergetelheid zijn geraakt, als hij niet gecorrespondeerd had met Van Gogh. De brieven die Van Gogh aan hem schreef, zijn bewaard gebleven. Helaas zijn de brieven die Van Rappard aan zijn vriend schreef op een na verloren gegaan. De kennis die we hebben over Van Rappard komt vooral uit die brieven van Van Gogh en de brieven die hij aan zijn broer Theo schreef, waar Van Rappard ook in genoemd werd.
Dat Vincent van Gogh ook plannen had om naar Terschelling te gaan, is te lezen in één van die brieven:
‘Ik hoop hem ook zelf daar te bezoeken en nog een paar studies te maken. De reis erheen voor zover ik kan nagaan heen en terug ongeveer drie gulden zijnde, tenzij ’t oversteken naar T. moeilijk zij…’
Verderop in zijn brief meldt hij dat hij zijn vriend in zijn logement graag bezoeken wil en dan ook een tijdje in ‘’t Scheepje’ wil vertoeven.
Het is ironisch dat het plan om naar Terschelling af te reizen van Van Gogh, wiens schilderijen na zijn dood miljoenen op zouden brengen, gestrand is op die drie gulden. Voor een schilder als hij ten tijde van zijn leven, een flink vermogen. De rijke, adellijke ouders van Van Rappard zullen ervoor gezorgd hebben dat het hem wel lukte.
Er was nog wel een andere schilder die in het kielzog van Van Rappard naar Terschelling kwam. Dat was Willem Wenckebach. Er zouden tekeningen van hem van Terschelling moeten bestaan, maar hier is verder weinig over bekend. Wenckebach was overigens het meest bekend als illustrator voor de bekende Verkade-albums.
Vincent van Gogh zijn moeilijke, zwaarmoedige karakter zorgde ervoor dat hij niet veel vrienden had. Maar met de 5 jaar jongere Van Rappard klikt het. In hun brieven sturen ze elkaar schetsen van hun werk. Zo moedigen ze elkaar aan door te gaan met het schilderwerk, maar ook is er discussie over elkaars en ander werk. En dat zal ook de reden zijn dat in 1885 hun vriendschap tot een einde komt. In de enige brief die bewaard is gebleven van Anthon aan Vincent kunnen we misschien de reden lezen waarom hun vriendschap stopt.
Allereerst was Van Rappard wat gepikeerd dat Van Gogh hem niet uitgebreid op de hoogte had gebracht van het overlijden van zijn vader. Als goede vriend had hij dat graag willen weten voor een vriend hem op het overlijdensbericht in de krant attendeerde.
Daarnaast schrijft Van Rappard, misschien vanuit zijn enigszins gekrenkte ego, dat hij de laatste schets die Van Gogh hem toe heeft gezonden, niet serieus kan nemen. Hij vindt dat hij niet nauwgezet meer werkt en een loopje neemt met de kunst: ‘Ge zult me toestemmen dat zulk werk niet ernstig gemeend is.’ En vervolgens benoemd hij alles wat in zijn ogen niet aan het tafereel klopt, bijvoorbeeld: ‘Waarom mag die man rechts geen knie hebben en geen buik en geen longen? Of zitten die in zijn rug? En waarom moet zijn arm een meter te kort zijn?’ En dat terwijl Van Gogh dit werk als een meesterproef ziet, hij wil ermee bewijzen dat hij op weg is een goede figuurschilder te worden…
De vriendschap komt ten einde. Beide schilders overleden jong, Anthon van Rappard werd maar 34 jaar oud, Vincent van Gogh drie jaar ouder. Van Gogh werd na zijn dood wereldberoemd. Het schilderij naar de betreffende schets waarop Van Rappard kritiek gaf, was de aardappeleters. Het is net als de rest van de werken van Van Gogh miljoenen waard. Van Rappard daarentegen is nooit echt bekend geworden.
In ’t Behouden Huys is hij dat echter wel. Enkele van zijn werken die gemaakt zijn op Terschelling zijn daar nu tentoongesteld, in een decor zoals zijn onderkomen in ‘’t Scheepje’, destijds aan de overkant van de panden waarin het museum zit, er uitgezien moet hebben. Ook de volledige brief van Van Rappard is er te lezen. Een goede reden om (weer) eens langs te komen.
Tekst: Nienke Meijvogel-Blom