‘La Lutine’, de kwelgeest. Frans oorlogsfregat, gebouwd in 1779 in Toulon. Geen mens had toen kunnen weten dat ze in 2022 nog steeds de gemoederen bezig zou houden. Wij kennen haar vooral als het Engelse goudschip, maar oorspronkelijk was ze dus Frans. 14 Jaar na de bouw raakten de Fransen het schip kwijt aan de Engelsen. Ze behield haar naam, want had ze 14 jaar de tijd gehad de Engelsen te kwellen, nu zouden de Fransen weten dat de rollen omgedraaid waren.
In 1799 heerst Napoleon over een groot deel van Europa. Alleen Engeland bezorgt hem hoofdpijn. Hij weet dat de Engelsen de baas op zee zijn. Engeland innemen is dus geen optie. Daarop besluit hij dat het voor alle landen die onder zijn bewind staan verboden is om handel met Engeland te drijven. De havens worden gesloten voor Engelse schepen. Alleen in Hamburg zit het Franse leger nog niet. Maar om handel te drijven met Hamburg, moeten daar eerst betaalmiddelen; geld, goud en zilver naartoe worden gebracht. Een niet ongevaarlijke missie, want de Fransen liggen op de loer. Maar men heeft er alle vertrouwen in dat de Lutine en zijn bemanning deze klus zullen klaren. Het goud wat ze naar Hamburg zullen brengen komt uit de kluizen van Goldsmid bankiers in London.
Op 9 oktober 1799 vertrekt het schip, maar ze zijn amper vertrokken of het noodlot slaat toe. Het plots opkomende zware weer zorgt ervoor dat de Lutine, nabij Terschelling, voorgoed in zee verdwijnt. En daarmee verdwijnt alles in de diepte; de bemanning, het goud, maar in zekere zin ook het voortbestaan van de Goldsmid-bank.
Het schip mag dan door de golven opgeslokt zijn, de geest van de Lutine, die kwelgeest, leeft voort. Vele pogingen werden er gedaan om het goud boven water te krijgen. Maar op enkele tientallen goudstaven na werd nooit iets gevonden en verschillende schatzoekers vonden er de dood of werden straatarm door hun vruchteloze pogingen het goud te vinden. De kwelgeest laat de lading niet gaan.
Ruim 2 eeuwen later waart de geest van de Lutine door ’t Behouden Huys. Er was altijd wel een kleine tentoonstelling over het goudschip, maar het werd tijd het wat grootser aan te pakken. En dat is gelukt. Na maanden van brainstormen, plannen, regelen, ontwerpen, bouwen, zagen, verven, decoreren, inbouwen, heel veel heel ingewikkelde elektronische klussen en de puntjes op de i zetten met een team van vaste medewerkers, bouwer Matthijs Rijf en gespecialiseerde bedrijven, kunnen we aankondigen dat de Lutine herrezen is op onze zolder.
Het woord ‘tentoonstelling’ dekt de lading niet meer. Het is meer een belevenis, waar je letterlijk even voor moet gaan zitten. Voor ons is deze tentoonstelling nu al goud.
Vrijdagavond is de opening voor genodigden. Vanaf zaterdag kunnen alle bezoekers het verhaal van de Lutine beleven. We zijn ontzettend trots dat we zoiets bijzonders als betrekkelijk klein museum hebben kunnen verwezenlijken. We hopen dat jullie allemaal binnenkort komen kijken of onze trots terecht is en of deze ‘tentoonstelling’ werkelijk zo bijzonder is.
Nog een kleine waarschuwing: Voor al te jeugdige bezoekers kan de beleving iets te heftig zijn. Houd daar rekening mee. En tenslotte: Laat je betoveren door het verhaal, maar kom niet aan het goud. Je weet tenslotte maar nooit wat de kwelgeest doet.
Tekst: Nienke Meijvogel-Blom