Afgelopen week zag ik ergens op de sociale media iets voorbijkomen over levertraan. Soms hoef je maar één woord te lezen en je vliegt in een soort teletijdmachine regelrecht terug naar je jeugd. Ik zag me opeens ergens eind jaren ’60 begin jaren ’70 in de keuken staan, ’s avonds na het eten. De flessen levertraan die uit het keukenkastje gehaald werden, waar ze naast de Keulse pot met zout stonden. Flessen in meervoud, want het gekke was dat mijn broers gewone levertraan kregen, maar ik die met een sinaasappelsmaakje, Sanostol. Achteraf gezien hebben mijn broers dus gelijk gehad, ik werd als jongste voorgetrokken. Nooit heb ik een lepel uit de gewone fles gehad, waardoor het echte levertraantrauma van mijn generatiegenoten mij waarschijnlijk bespaard is gebleven. Ik kan me niet herinneren hoe de smaak van de sinaasappelvariant was, alleen dat we het elke avond als toetje na de maaltijd kregen.
Ben je via de levertraan eenmaal in de tijd teruggezet, dan gaan je gedachten gewoon door naar de maaltijden, ’s avonds brood, tussen de middag eenvoudige kost; aardappelen, groente en vlees. We hebben het tenslotte over de tijd dat een paprika nog een zeldzaam, exotisch iets was. Af en toe hadden we rijst, maar dan wel paprijst met boter, suiker en kaneel en daarbij gebakken vis. En op zaterdag groentesoep. Een beetje van mijn moeder, een beetje uit een pakje: California groentesoep, in kommen van hetzelfde merk, bij elkaar gespaard met zegeltjes. Spaaracties was dan ook typisch iets van die tijd. Wilde je je product goed verkopen, dan moest er een spaaractie bij. Liefst met iets voor kinderen, want niemand die de moeders beter konden verleiden om iets te kopen als hun eigen kinderen.
Als toetje was er ‘kloppudding’ van Saroma. Door de week frambozen, vanille of mijn favoriet, de karamelvariant. Op zondag kregen we de chocoladeversie. In tegenstelling tot de levertraan, leverde me dat wel een trauma op. Ik vond het zo vies! Nog steeds eet ik als ultieme chocoladeliefhebber geen chocolademousse, -vla, of -ijs. Ik herinner me dat ik in het schaaltje Saroma een minivariant maakte van de kuilen die we groeven als we een enkele keer naar het strand gingen. Een kuil met een paar zitjes erin. Uiteindelijk werd ik dan toch verzocht de chaos in het glazen schaaltje op te eten, wat er door het gegraaf nu ook nog vies uitzag. Wij hadden de luxe dat we ons toetje in een schaaltje kregen. Ik heb begrepen dat het bij de meeste van mijn leeftijdsgenoten gewoon op het bord, over de resten aardappelkruimels gegoten werd. Maar wij kregen het in schaaltjes die van binnen geribbeld waren. Mitrailleurschaaltjes noemden we die, naar het staccato geluid wat je kreeg als je het leeg schraapte en met je lepel over die ribbeltjes ging. Ik heb het idee dat mijn moeder het niet erg vond toen het laatste schaaltje gebroken was…
Het was niet alleen Saroma wat mijn moeder maakte, maar ook griesmeel- en bitterkoekjespudding, de eerste uiteraard met bessensap. (Ik hoef denk ik niet uit te leggen van welke bessen?) En een enkele keer was er gelatinepudding. De puddingen wilde ze ons als kind blijkbaar niet aandoen, kregen mijn ouders pudding, dan was er voor ons vla. Gele of bruine, of alle twee. Uit glazen flessen, met bovenop een vel. Ik kan begrijpen dat in een tijd dat alle zuivel nog in flessen zat, de melkboer aan huis goede zaken deed. Melkboer Buren en de SRV winkel zorgden ervoor dat er een stuk minder gesjouwd hoefde te worden.
Hoewel het lijkt alsof het gisteren was, is dit alles toch alweer 50 jaar geleden. Nieuwsgierig zoek ik eens op wat er allemaal nog van bestaat. California heeft nog steeds soep, maar alleen in blik. De puddingpakjes bestaan allemaal nog, alleen zijn de merken overgenomen door een grote fabrikant in bakproducten. Sanostol bestaat nog steeds, maar is alleen in Duitsland nog leverbaar en levertraan is er ook nog, maar zit tegenwoordig gelukkig in capsules. Geen jeugdtrauma’s dus meer voor de nieuwe generatie, nou ja, misschien nog wel wat betreft chocoladepudding.
Tekst: Nienke Meijvogel-Blom
Foto: Schram, 1971