Veel van jullie zullen de oudjaarsconference van Claudia de Breij hebben gezien. Hoewel ze al twee keer eerder de oudjaarsconference deed, is het nog steeds wat onwennig dat een vrouw ons op satirische wijze het oude jaar voorschotelt. We zijn toch gewend dat wat oudere heren het nieuws op de hak nemen. De meningen over haar conference zijn verdeeld, hoewel ik ervan genoten heb, maar niemand kan ontkennen dat haar decor prachtig was. Omdat ze het een stormachtig jaar vond, zag haar podium eruit alsof je op het strand stond, inclusief strandpalen en een schip in de verte. Bijna museumwaardig, dacht ik. Maar dat bleek het ook te zijn, want de makers bleken medewerkers van museum Panorama Mesdag. Kijk, dan is het geen decor, maar kunst. En wat was Claudia, de vrouw die een ‘mannending’ deed, met haar kunstdecor een prachtig bruggetje naar het onderwerp wat ik in gedachte had voor mijn museumstukje van deze week.
In de ruimte achter de balie hangt een schilderij; zicht op de haven van Terschelling en de Brandaris, van zeeschilderes Betzy Akersloot-Berg. Het schilderij uit 1918 is mooi, maar als je het verhaal achter de schilder kent, is het nog veel mooier.
Betzy Berg werd in 1850 geboren in Aurskog bij Oslo. Ze groeide op in een vermogende, vrome boerenfamilie. Ze deed een opleiding tot verpleegkundige en werkte een paar jaar als verpleegster en evangeliste in Lapland. Toen ze terugkwam naar Oslo ging ze zich steeds meer met schilderkunst bezig houden. Het was in die tijd gebruikelijk dat jonge vrouwen uit goede families zich bezig hielden met kunst. Wat ongebruikelijk was voor een vrouw, was dat Betzy zich toelegde op het schilderen van zeegezichten. Ze wilde graag studeren in het buitenland, maar moest daarvoor haar best doen beurzen te krijgen. De verhouding met haar ouders was niet goed, misschien ook door haar vrijgevochten geest, dus van haar vader hoefde ze geen financiële bijstand te verwachten.
Ze woont een paar jaar in München, van waaruit ze ook naar Parijs, Nederland en Wenen reist. In Wenen maakt ze kennis met het werk van de Nederlandse zeeschilder Mesdag en bij toeval komt ze in contact met hem. Dit leidt ertoe dat ze zich in 1885 in Den Haag vestigt en leerling wordt van Mesdag. Waarschijnlijk is ze een van de mensen die hem in 1888 helpt met het restaureren van Panorama Mesdag. In 1890 lukt het haar om financiële steun te krijgen, zodat ze haar droom, studeren in Parijs, waar kan maken. In 1893 is ze terug in Nederland en trouwt met de weduwnaar Gooswinus Akersloot. Het echtpaar vestigt zich eerst in Papendrecht, maar verhuist in 1896 naar Vlieland. Een opmerkelijke keuze, omdat het eiland arm was en toen nog zeer geïsoleerd lag. Vanaf dat moment schildert ze voornamelijk op Vlieland, maar ook Terschelling is wel eens haar onderwerp, zo legt ze ook de aankomst van Prins Hendrik op Terschelling in 1908 vast.
Het leven van Betzy is op zijn minst opmerkelijk te noemen. In deze tijd zou men haar een feministe genoemd hebben. Maakte ze eerst al de opmerkelijke keuze om zeeschilder te worden, terwijl voor vrouwen het schilderen van stillevens, bloemen en portretten meer gebruikelijk was, ook later schuwde ze de echte mannenwereld niet. Betzy was een vrouw met twee gezichten. Stoer, tussen de mannen, maar wel altijd onberispelijk gekleed in mooie japonnen. Het verhaal gaat dat ze de opdracht kreeg van keizer Wilhelm II om een walvisvangst in de Noordelijke IJszee te schilderen en hiervoor mee gaat aan boord van een van de schepen, waar vrouwen nooit kwamen. Of die opdracht van de keizer waar is kan in twijfel worden getrokken, maar men zegt dat ze in de tijd toen ze op Vlieland woonde wel aan boord van een walvisvaarder geschilderd heeft, zittende in een ton aan dek, om haar jurk te sparen. Voor het maken van zeegezichten moest zij sowieso wat over hebben. Op Vlieland zat zij geregeld met stormweer, gekleed in oliejas met zuidwester op, in een daartoe gebouwde kist die haar beschermde tegen storm en regen, op het strand te schilderen. Aan de andere kant was zij zeer godsdienstig, iets wat erg opmerkelijk is, gezien haar ongebruikelijke levensstijl. Ze hing het geloof aan van de ‘Darbisten’ of ‘Vergadering van de Gelovigen’. De diensten van deze kleine groep mensen werden bij haar thuis gehouden, net als diensten van de zondagschool. Bij deze groep gelovigen heerste een strenge moraal. Des te opvallender was het dat Betzy zich niet liet stoppen door geloof, noch door wat anderen van haar zouden denken.
Betzy en haar man behoren tot de notabelen van Vlieland. Ze ontvangen zelfs Prins Hendrik en later koningin Wilhelmina in hun huis aan de Dorpsstraat. Dat huis hebben ze het Tromp’s Huys genoemd, waarschijnlijk omdat de Nederlandse Tromp ook een rol speelde in de geschiedenis van Noorwegen en waarschijnlijk ook Vlieland geregeld bezocht. Hoewel ze tot de rijken van het eiland behoren, blijkt later uit een briefwisseling met haar broer Bredo dat die rijkdom deels schone schijn is. Bredo vindt dat Betzy te snel en slordig schildert. Zij verklaart dat ze wel moet, omdat ze op die manier meer werken verkopen kan, wat noodzakelijk is om het hoofd boven water te houden.
Betzy overlijdt in 1922, haar man 7 jaar later. Het huis en inboedel wordt nagelaten aan Jet Visser, hun huishoudster en vertrouwelinge. Het is de basis voor museum ‘Tromp’s Huys, waar Betzy haar werk nog altijd te bewonderen is. Ook het markante, vierkante gebouwtje aan de dijk, ‘De Duiventil’, hoort bij de nalatenschap. Het was het voormalig atelier. De helft van het jaar wordt het via het museum nog verhuurt aan geselecteerde kunstenaars, die als tegenprestatie iets moeten bijdragen aan het museum of het eiland.
Er zit een eeuw tussen het leven van Betzy en de conference van Claudia. Maar beiden zijn het vrouwen die hun eigen weg gaan, ook in een mannenwereld. En die zich laten inspireren door Mesdag. Beiden gebruikten, gekleed in oliejas, het strand als podium voor hun kunsten en om hun visie uit te dragen. 2022 Was een stormachtig jaar, net als het leven van Betzy.
Bronnen: Betzy Akersloot-Berg, door Brit Bell
Artikel Betzy Akersloot-Berg, Noorderland, door Jolanda de Kruyf
Foto: gezicht op West, olieverf op doek van Betzy-Akersloot-Berg