'Brandaris.... Hier reddingboot ‘Brandaris’, we gaan weer naar de steiger. Goede wacht!’
Zoiets zal er afgelopen woensdag om precies 12.00 uur over de marifoon geklonken hebben. Gewoon het contact tussen vuurtoren Brandaris en de gelijknamige reddingboot. Gewoon, maar toch heel bijzonder, want het was op dat moment exact 100 jaar geleden dat reddingboot 'Brandaris’ voor het eerst de haven van Terschelling binnen voer. Afgelopen zondag waren vrijwel alle vrijwilligers die op de oude reddingboot varen aan boord. Bij aankomst werden ze ontvangen door hun partners, de bestuursleden van de Stichting Museumreddingboot, de burgemeester en andere genodigden. Dat de ‘Brandaris’ 100 jaar oud is mocht niet ongemerkt voorbijgaan.
Hoe was dat 100 jaar geleden? Ook toen stonden er uiteraard genoeg belangstellenden op de haven nieuwsgierig te wachten op de nieuwe reddingboot. Maar hoewel er vreugde zal zijn geweest dat Terschelling weer een nieuwe reddingboot had, zal ook het verdriet weer boven gekomen zijn. Anderhalf jaar daarvoor was tenslotte de eerste ‘Brandaris’ door onbekende oorzaak, met alle vier bemanningsleden vergaan boven Vlieland. Alleen het lichaam van schipper Wiegman werd gevonden, de overige drie zijn voor altijd op zee gebleven. De komst van de tweede ‘Brandaris’, moet een dubbel gevoel hebben gegeven.
De eerste vaartochten verliepen destijds beslist niet vlekkeloos. Tijdens de proefvaart op 12 maart kwam ze gelijk in aanvaring met de veerpont van Schellingwoude. De ‘Brandaris’ komt daar nog goed van af, de veerpont heeft meer schade. En dan start op 16 maart de thuisreis, met de roeireddingboot van Schiermonnikoog, die toevallig ook weer richting het Noorden moest, als sleep erachteraan. Ze zijn nog maar amper vertrokken vanaf de Kromhoutwerf in Amsterdam, als ter hoogte van Marken blijkt dat er lekkage is. In Enkhuizen wordt een noodreparatie geregeld. Omdat hierbij cement gebruikt wordt, wat tijd nodig heeft om te drogen, gaat de bemanning weer naar huis.
Op maandag 19 maart wordt de reis vervolgd en om 10 uur zijn ze al in de haven van Harlingen en kan nadat de roeireddingboot afgeleverd is, aan het laatste deel van de reis worden begonnen. Het is mooi weer en zonder problemen varen ze om 12 uur de haven in.
De weken daarna blijkt echter dat er toch wel wat dingen verbeterd moeten worden. Het gaat dan om dingen die niet heel moeilijk te veranderen zijn en een deel wordt op het eiland al aangepast.
Tijdens de tweede reddingtocht die de ‘Brandaris’ maakt, op 30 augustus, moet de bemanning zich echter volkomen machteloos hebben gevoeld. Onderweg naar het stoomschip 'Koefia’ wat tijdens een heftige storm gestrand is bij de Eierlandsche Gronden, lijkt de ‘Brandaris’ af en toe meer achteruit dan vooruit te varen, is bijna niet meer bestuurbaar en de schroeven komen bij het slingeren zover uit het water dat ze 'blindslaan'. Bovendien heeft het schip last van een slippende koppeling van de stuurboordmotor en slingert het schip zo dat niets meer op zijn plaats staat. De bemanning kan niet anders dan onverrichte zaken terugkeren naar de haven en de 34 opvarenden van de ‘Koefia’ door de 'Dorus Rijkers’ van boord te laten halen.
Wat zullen ze, volkomen terecht, gemopperd hebben. Dan heb je de allereerste supermoderne dubbelschroefsmotorreddingboot ter wereld en dan moet je het redden aan een andere, oudere reddingboot overlaten.
Er volgt een langdurig overleg tussen schipper Van Urk, ontwerper en bouwer Goedkoop , de commissie en andere belanghebbenden. Van Urk wil erg drastische veranderingen. Het liefst zou hij teruggaan naar één motor en één schroef, hij wil dat er kimkielen onder het schip komen tegen het slingeren en voor hem mag de tuigage met zeil eraf, omdat het schip daar alleen maar meer schuin van kan gaan liggen. Goedkoop constateert echter dat veel problemen tijdens de mislukte redding te wijten waren aan de slippende keerkoppeling. Uiteindelijk wordt de keerkoppeling verbeterd, worden er kimkielen geplaatst en worden er nog wat andere verbeteringen en veranderingen doorgevoerd. Op 29 september is de ‘Brandaris’ terug op het eiland en bij een proefvaart tijdens slecht weer, blijkt het schip nu uitstekend te voldoen. Op 10 november volgt de eerste, echte redding, waarbij de kapiteinsvrouw en vier kinderen van de schoener Ludgerdina gehaald worden. Vanaf dat moment heeft men alle vertrouwen in deze nieuwe reddingboot. Dat vertrouwen is terecht. In 43 jaar tijd, is de ‘Brandaris’ betrokken geweest bij 373 reddingsacties waarbij 519 mensen gered zijn.
Uiteraard is er in al die jaren veel aangepast en gemoderniseerd aan boord van het schip. Maar als de ‘Brandaris’ afgelopen zondag de haven binnenvaart is zij nog duidelijk herkenbaar als die reddingboot van 100 jaar geleden. In het stuurhuis staan bij binnenkomst Evert van Urk en Douwe Tot, zoals hun voorvaders daar in de vorige eeuw zo vaak stonden. Trotse bemanning van de ‘Brandaris’, toen en nu.
Bron en bovenste foto: “Bravo Terschellingers”, door Jan Heuff
Tekst en onderste foto: Nienke Meijvogel-Blom