Volgens ‘De Dikke van Dale’ is een traditie een oude gewoonte van een (grote) groep mensen. Dat is dus een ruim begrip, want hoe oud de gewoonte moet zijn en hoe groot de groep moet zijn wordt niet vermeld. Ik vraag me ook af of als er iets aan een traditie verandert, het nog steeds dezelfde traditie is, of een compleet nieuwe. Tenslotte zijn de meeste tradities net als eilandjes; ze veranderen nogal eens. Soms valt er iets weg, soms komt er iets bij en ze veranderen ook met de tijd mee.
We hebben er op het eiland nogal wat, van die tradities, ook rond oud en nieuw. Soms kennen we ze als inwoners allemaal, soms is het de traditie van een dorp, van Oost of van West, of zelfs alleen van een familie. Zo reageerde Minke Fries vorige week op mijn ‘kerststukje’ met een herinnering aan een gebruik op Oost Terschelling met kerst. Degene die het eerst ‘Goeie moan om un kryshoan!’ riep, verdiende een extra stukje kerstbrood. Haar overgrootouders deden dit al en Minke en haar broer Willem proberen elkaar nu elk jaar telefonisch te snel af te zijn. Een oude traditie, met een modern tintje.
Vorig jaar schreef ik over sleepavond en dat we nu het vuurwerk verboden is, het oude jaar en de daarbij behorende geesten maar weer ouderwets met toeters moeten verdrijven. Maar nu ik me wat verder in de oude toetertraditie heb verdiept, blijkt dat voordat die toeters kwamen, het oudjaar uitgeblazen werd op grote schelpen (úlken) en koehoorns en er op ijzeren blikken werd geslagen. En dat de jeugd daarbij ook nog vaak verkleed over straat ging. Zoals Gerrit Knop in ‘Schylgeralân’ zegt: ‘Het sombere, naargeestige geloei der horens en het helsche lawaai der geïmproviseerde trommels moest de booze geesten de kans ontnemen in het nieuwe jaar hun snode bedrijf voort te zetten.’ We gingen dus van koehoorns en schelpen naar toeters, over naar vuurwerk en ik vraag me nu al af hoe deze traditie er over een jaar of tien uit zal zien.
Een andere oude traditie, het nieuwjaarswensen, waarbij vooral kinderen langs de deuren gingen om de beste wensen over te brengen en daarbij wat geld of snoepgoed op te halen, is helemaal verdwenen. Gerrit Knop heeft het ook over ‘Ien it nyjier ôfwinne’ waarbij ook blijkt dat er een bepaalde rivaliteit zat in het nieuwjaarswensen, net als in de kerstgewoonte bij de familie Fries. Wie het eerst was met het overbrengen van de beste wensen was de winnaar. Griet de Bruin-van Keulen was naar mijn weten de laatste op Terschelling die met nieuwjaar ‘slibbekken’ uitdeelde aan de buurkinderen die nieuwjaar kwamen wensen. Slibbekken (letterlijk vertaald kwijlen of watertanden), op het Oostelijk deel van Terschelling ‘stroopsteek’ genoemd, waren harde snoepjes op basis van stroop.
Geen kind gaat op nieuwjaarsdag nog langs de deuren en de nieuwjaarswensen? Die gaan tegenwoordig gewoon via Whatsapp.
Zo zijn er al heel wat tradities verdwenen of gemoderniseerd. Maar eentje die zal blijven, is het toeteren van de schepen in de haven om 12 uur ’s nachts. Een meer indrukwekkend geluid om het nieuwjaar in te wijden ken ik niet. En als we het toch over de haven hebben… Er is ook een traditie bijgekomen. Steeds meer jachten en schepen van de bruine vloot weten met de jaarwisseling de haven van Terschelling te vinden. Zelfs in een watersporttijdschrift werd al vermeld dat het nergens mooier is met oudjaar dan in de haven van Terschelling, waar tientallen prachtig verlichtte boten aan de steigers liggen.
En mijn eigen traditie? Ik lust geen oliebollen. Mijn moeder bakte daarom voor mij met oudjaar altijd Terschellinger pofkes (die bij ons om onverklaarbare redenen ‘osseltjes’ werden genoemd). En ik bak ze nu al heel wat jaren zelf ook met oudjaar.
Wil je ook een keer iets anders dan oliebollen en een oudjaar met een Terschellinger tintje?
Maak een beslag van 200 gram zelfrijzend bakmeel, 2dl. Melk, 1 ei, een snufje zout. Voeg naar smaak rozijnen toe, maar cranberries of stukjes appel kan ook. Laat boter smelten in een koekenpan en giet drie of vier porties beslag in de pan, zodat er ‘koekjes’ van zo’n 10 centimeter doorsnede ontstaan. (Ik gebruik daarvoor een opscheplepel voor soep). Op een laag vuur bakken, tot de bovenkant bijna droog is en omkeren.
Eet smakelijk!
Het hele team van ‘t Behouden Huys wenst iedereen een gezellig uiteinde met mooie tradities en een gezond en gelukkig nieuwjaar!
Tekst: Nienke Meijvogel-Blom
Foto: Jacoba De Graaf Meuldijk